Bước tới nội dung

Dimorphos

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Dimorphos
Khám phá[1]
Khám phá bởiPravec et al.[a]
Ngày phát hiện20 tháng 11 năm 2003
Tên định danh
Tên định danh
Didymos I
Phiên âm/daɪˈmɔːrfəs/
Đặt tên theo
Tiếng Hy Lạp có nghĩa là "có hai dạng"[2]
S/2003 (65803) 1
Đặc trưng quỹ đạo[1]
Kỷ nguyên 7.5 Tháng 11 năm 2011 (JD 2455873.0)
119±003 km
Độ lệch tâm< 005
04971±00004 d
hoặc 1193±001 hr[b]
0174 m/s
89.1°
Độ nghiêng quỹ đạo1686°±18° so với hoàng đạo[c]
Vệ tinh của65803 Didymos
Đặc trưng vật lý[1]
Đường kính trung bình
0170±0030 km
hoặc 170±30 m
Khối lượng~ 5×109 kg [5]
khóa thủy triều?
Suất phản chiếu015±004
Kiểu phổ
S
213±02 (khác biệt so với sơ cấp)[1]

(65803) Didymos I Dimorphos (tên định danh là S/2003 (65803) 1) là một vệ tinh hành tinh vi hình của tiểu hành tinh gần Trái Đất 65803 Didymos, mà nó chia sẻ cùng tiểu hành tinh đôi. Nó có đường kính khoảng 170 mét (560 ft). Được phát hiện vào năm 2003 tại Đài quan sát Ondřejov, nó là mục tiêu của Thử nghiệm chuyển hướng tiểu hành tinh đôi của NASA/JHUAPL (DART) nhằm gửi một tác nhân tác động để thay đổi quỹ đạo của vệ tinh xung quanh Didymos bằng cách va chạm với nó vào ngày 26 tháng 9 năm 2022. Tàu Hera của ESA sẽ đến hệ thống Didymos vào năm 2026 để nghiên cứu sâu hơn về tác động của vụ va chạm lên vệ tinh.

Khám phá

[sửa | sửa mã nguồn]
Hình ảnh radar của Didymos và Dimorphos từ Đài thiên văn Arecibo chụp vào năm 2003

Tiểu hành tinh chính Didymos được phát hiện vào năm 1996 bởi Joe Montani của Dự án Spacewatch tại Đại học Arizona.[1] Vệ tinh Dimorphos được phát hiện vào ngày 20 tháng 11 năm 2003, từ phép đo sáng của Petr Pravec và các đồng nghiệp tại Đài quan sát Ondřejov ở Cộng hòa Séc. Người ta phát hiện ra các vết mờ do độ sáng của Didymos bị sụt giảm theo chu kỳ do các hiện tượng nhật thực và bị che khuất bởi các thiên thể khác. Với các cộng sự của mình, ông xác nhận từ độ trễ hình ảnh Doppler của radar Arecibo rằng Didymos là một tiểu hành tinh đôi.[6]

Tên gọi

[sửa | sửa mã nguồn]

Nhóm làm việc Danh mục vật thể nhỏ của Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU) đã đặt tên chính thức cho vệ tinh vào ngày 23 tháng 6 năm 2020.[7] Tên có nguồn gốc từ một từ Hy Lạp Dimorphos (Δίμορφος) nghĩa là "có hai dạng".[8][9][d] Lời giải thích cho cái tên mới là: "Là mục tiêu của các sứ mệnh không gian DART và Hera, nó sẽ trở thành thiên thể đầu tiên trong lịch sử vũ trụ có hình dạng được thay đổi đáng kể do sự can thiệp của con người (tác động của DART)".[2]

Trước khi đặt tên cho IAU, biệt danh "Didymoon" đã được sử dụng chính thức trong truyền thông.[10]

Đặc điểm

[sửa | sửa mã nguồn]
Hình ảnh áp chót của bề mặt Dimorphos được chụp bởi DART

Thiên thể chính của tiểu hành tinh đôi, Didymos, quay quanh Mặt Trời ở khoảng cách 1,0–2,3 AU 770 ngày một lần (2 năm và 1 tháng). Đường đi của quỹ đạo có độ lệch tâm là 0,38 và độ nghiêng là 3° so với đường hoàng đạo. Vào ngày 4 tháng 10 năm 2022 Didymos sẽ thực hiện cách tiếp cận Trái Đất khoảng 10,6 triệu km (6,6 triệu mi).[11]

Dimorphos di chuyển theo quỹ đạo gần xích đạo, gần tròn xung quanh Didymos, với chu kỳ quỹ đạo là 11,9 giờ. Chu kỳ quỹ đạo của nó đồng bộ với vòng quay của nó, do đó cùng một mặt của Dimorphos luôn đối mặt với Didymos. Quỹ đạo của Dimorphos quay ngược lại so với mặt phẳng hoàng đạo, phù hợp với chuyển động quay ngược của Didymos.[12]

Dimorphos có đường kính khoảng 170 mét (560 ft), so với Didymos có chiều ngang khoảng 780 mét (2.560 ft).[13] Nó hiện là thiên thể nhỏ nhất được IAU đặt tên chính thức.[2]

Những hình ảnh trong vài phút cuối cùng của sứ mệnh DART đã tiết lộ những đặc điểm bề mặt chưa từng thấy trước đây. Tariq Malik của Space.com đã mô tả nó là "bị bao phủ bởi những tảng đá và địa hình không bằng phẳng".[14][15] Hình ảnh sơ bộ của LICIACube về vụ va chạm cho thấy một chùm sợi nhỏ của bụi phóng ra ngoài từ Dimorphos.[16][17] Các nhà thiên văn sử dụng kính thiên văn từ Trái Đất cũng như Kính viễn vọng không gian Hubble, Kính viễn vọng không gian James Webb và tàu vũ trụ Lucy đã phát hiện thấy hệ thống Didymos sáng lên đáng kể khi chùm lông tơ nở ra theo hình lưỡi liềm.[18]

Thăm dò

[sửa | sửa mã nguồn]

Vào ngày 24 tháng 11 năm 2021, NASA đã phóng tàu vũ trụ Thử nghiệm Chuyển hướng Tiểu hành tinh Đôi (DART) trên tên lửa SpaceX Falcon 9 từ Tổ hợp Phóng Không gian phía Đông 4 tại Căn cứ Lực lượng Không gian Vandenberg ở California, Hoa Kỳ.[19][20]

DART là thử nghiệm đầu tiên để bảo vệ Trái Đất khỏi các tiểu hành tinh nguy hiểm và tàu vũ trụ đã cố gắng làm chệch hướng một chút hướng đi của vệ tinh Dimorphos ra khỏi vị trí của nó.[21] Tàu vũ trụ đâm vào Dimorphos với tốc độ khoảng 15.000 mph (6,6 km/s)[21] vào ngày 26 tháng 9.[22] Vụ va chạm được cho là sẽ mang Dimorphos và Didymos đến gần nhau hơn.[7][23] Dimorphos sau đó sẽ quay vòng quanh Didymos nhanh hơn trước, do đó quỹ đạo của nó được rút ngắn đi ít nhất là 10 phút.[7][21]

Tàu vũ trụ DART đi cùng với LICIACube, một chiếc Cubesat bay của Cơ quan Vũ trụ Ý (ASI) 6, được thả 15 ngày trước khi va chạm để ghi lại vụ va chạm.[19][24] Cơ quan Vũ trụ Châu Âu có kế hoạch phóng tàu vũ trụ Hera tới Dimorphos vào năm 2024 để nghiên cứu hố va chạm và quỹ đạo mới của tiểu hành tinh đôi.[23][25]

Ghi chú

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Các nhà thiên văn tham gia vào việc khám phá Dimorphos bao gồm P. Pravec, L.A.M. Benner, M.C. Nolan, P. Kusnirak, D. Pray, J.D. Giorgini, R.F. Jurgens, S.J. Ostro, J.-L. Margot, C. Magri, A. Grauer và S. Larson. Trong cuộc khám phá đã sử dụng các quan sát ánh sáng và radar từ Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực, Pasadena, CA; Trung tâm Thiên văn và Tầng điện ly Quốc gia / Đài quan sát Arecibo, Arecibo, PR; và Đài thiên văn Ondřejov, Ondřejov, CZ. [1]
  2. ^ trước khi va chạm với DART
  3. ^ Scheirich và Pravec (2022) đã đưa ra định hướng cực quỹ đạo của Dimorphos theo tọa độ hoàng đạo, trong đó λ là kinh độ hoàng đạo và β là vĩ độ hoàng đạo.[3](tr4) β là góc lệch so với mặt phẳng hoàng đạo trong khi độ nghiêng i đối với mặt phẳng hoàng đạo là góc lệch so với cực bắc của hoàng đạo tại β = + 90 °; i đối với hoàng đạo sẽ là phần bù của β.[4] Do đó, cho trước β = –78,6 °, i = 90 ° - (–78,6 °) = 168,6 ° tính từ hoàng đạo.
  4. ^ Cái tên "Δίμορφος" được gợi ý bởi khoa học hành tinh Kleomenis Tsiganis tại Đại học Aristotle của Thessaloniki. Tsiganis giải thích rằng cái tên "đã được chọn với các dự đoán về những thay đổi của nó: Nó sẽ được chúng ta biết đến dưới hai hình thức rất khác nhau, hình thức được DART nhìn thấy trước vụ va chạm và hình thức khác được Hera nhìn thấy vài năm sau đó".[2]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ a b c d e f “(65803) Didymos”. www.johnstonsarchive.net. Truy cập 11 Tháng mười một năm 2021.
  2. ^ a b c d “IAU approves name of target of first NASA and ESA planetary defence missions” [IAU phê duyệt tên mục tiêu của các sứ mệnh bảo vệ hành tinh đầu tiên của NASA và ESA]. iau.org (Thông cáo báo chí) (bằng tiếng Anh). Liên đoàn Thiên văn Quốc tế. 23 tháng 6 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2020.
  3. ^ Scheirich, P.; Pravec, P. (Tháng 7 năm 2022). “Preimpact Mutual Orbit of the DART Target Binary Asteroid (65803) Didymos Derived from Observations of Mutual Events in 2003–2021” [Quỹ đạo tương hỗ trước khi va chạm của Tiểu hành tinh đôi là mục tiêu của DART, (65803) Didymos Bắt nguồn từ Quan sát các sự kiện tương hỗ từ năm 2003–2021]. The Planetary Science Journal (bằng tiếng Anh). 3 (7): 12. Bibcode:2022PSJ.....3..163S. doi:10.3847/PSJ/ac7233. S2CID 250650906. 163.
  4. ^ “Coordinate transformations”. Astronomy and Astrophysics (bằng tiếng Anh). Đài thiên văn Nam châu Âu. tháng 1 năm 1998. Lưu trữ bản gốc 17 tháng 6 năm 2021. Truy cập ngày 17 tháng 6 năm 2022.
  5. ^ “DART”.
  6. ^ Pravec, P.; Benner, L.A.M.; Nolan, M.C.; Kusnirak, P.; Pray, D.; Giorgini, J. D.; Jurgens, R.F.; Ostro, S.J.; Margot, J.-L.; Magri, C.; Grauer, A. (2003). (65803) 1996 GT (Bản báo cáo). Thông tư của Liên minh Thiên văn Quốc tế (bằng tiếng Anh). 8244. Cambridge, MA: Liên đoàn Thiên văn Quốc tế / Cục Điện báo Thiên văn Trung ương. tr. 2. Bibcode:2003IAUC.8244....2P – qua Harvard U.
  7. ^ a b c Temming, Maria (29 tháng 6 năm 2020). “An asteroid's moon got a name so NASA can bump it off its course” [Vệ tinh của một tiểu hành tinh có tên để NASA có thể đưa nó đi đúng hướng]. Science News (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2020.
  8. ^ “MPEC 2020-M83”. minorplanetcenter.net (bằng tiếng Anh). Cambridge, MA: Trung tâm Tiểu hành tinh. Truy cập 1 tháng Bảy năm 2020.
  9. ^ δίμορφος. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project
  10. ^ “Target: Didymoon”. esa.int (bằng tiếng Anh). Cơ quan Vũ trụ châu Âu. 31 tháng 3 năm 2015. Truy cập ngày 24 tháng 11 năm 2021.
  11. ^ 65803 Didymos (Bản báo cáo). JPL Small-Body Database Browser. NASA / Phòng Thí nghiệm Sức đẩy Phản lực. Truy cập ngày 30 tháng 12 năm 2021 – qua ssd.jpl.nasa.gov.
  12. ^ Scheirich, P.; Pravec, P.; Jacobson, S.A.; Ďurech, J.; Kušnirák, P.; Hornoch, K.; và đồng nghiệp (2015). “The binary near-Earth asteroid (175706) 1996 FG3 – an observational constraint on its orbital evolution” [Tiểu hành tinh đôi gần Trái Đất (175706) 1996 FG3 – một hạn chế quan sát đối với sự tiến hóa quỹ đạo của nó]. Icarus (bằng tiếng Anh). 245: 56–63. arXiv:1406.4677. Bibcode:2015Icar..245...56S. doi:10.1016/j.icarus.2014.09.023. S2CID 119248574.
  13. ^ “(65803) Didymos”. johnstonsarchive.net. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2020.
  14. ^ Tariq Malik (26 tháng 9 năm 2022). “NASA crashes DART spacecraft into asteroid in world's 1st planetary defense test” [NASA đâm tàu vũ trụ DART vào tiểu hành tinh trong thử nghiệm phòng thủ hành tinh đầu tiên trên thế giới]. Space.com (bằng tiếng Anh).
  15. ^ Zack, Savitsky (27 tháng 9 năm 2022). “'Holy $@*%!' Science captures behind-the-scenes reactions to asteroid-smashing mission” ['Holy $@*%!' Khoa học ghi lại những phản ứng hậu trường đối với sứ mệnh đâm vào tiểu hành tinh]. Science (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
  16. ^ Witze, Alexandra (27 tháng 9 năm 2022). “Fresh images reveal fireworks when NASA spacecraft plowed into asteroid” [Hình ảnh mới tiết lộ về pháo hoa khi tàu vũ trụ của NASA lao vào tiểu hành tinh]. Nature (bằng tiếng Anh). doi:10.1038/d41586-022-03067-y. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
  17. ^ Rae, Paoletta (26 tháng 9 năm 2022). “Xem những hình ảnh cuối cùng của DART trước khi đâm vào tiểu hành tinh” ['Holy $@*%!' Khoa học ghi lại những phản ứng hậu trường đối với sứ mệnh đâm vào tiểu hành tinh]. The Planetary Society (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
  18. ^ Emily, Lakdawalla (27 tháng 9 năm 2022). “Photos Show Drama of DART Asteroid Impact” [Hình ảnh đầy kịch tính cho thấy về tác động của tiểu hành tinh DART]. Sky & Telescope (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2022.
  19. ^ a b Greshko, Michael (23 tháng 11 năm 2021). “This NASA spacecraft will smash into an asteroid – to practice saving Earth” [Con tàu vũ trụ NASA này sẽ đâm vào một tiểu hành tinh – để thực hành cứu Trái Đất]. National Geographic (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc 23 Tháng mười một năm 2021. Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2021.
  20. ^ Potter, Sean (23 tháng 11 năm 2021). “NASA, SpaceX Launch DART: First test mission to defend planet Earth” [NASA, SpaceX Khởi chạy DART: Nhiệm vụ thử nghiệm đầu tiên để bảo vệ hành tinh Trái Đất]. NASA (Thông cáo báo chí) (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2021.
  21. ^ a b c Rincon, Paul (24 tháng 11 năm 2021). “NASA DART asteroid spacecraft: Mission to smash into Dimorphos space rock launches” [Tàu vũ trụ tiểu hành tinh NASA DART: Sứ mệnh đâm vào các vụ phóng đá không gian Dimorphos]. BBC News (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2021.
  22. ^ Potter, Sean (23 tháng 11 năm 2021). “NASA, SpaceX Launch DART: First test mission to defend planet Earth” [NASA, SpaceX Khởi chạy DART: Nhiệm vụ thử nghiệm đầu tiên để bảo vệ hành tinh Trái Đất]. NASA (Thông cáo báo chí) (bằng tiếng Anh). Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ. Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2021.
  23. ^ a b Crane, Leah (23 tháng 11 năm 2021). “NASA's DART mission will try to deflect an asteroid by flying into it” [Nhiệm vụ DART của NASA sẽ cố gắng làm chệch hướng một tiểu hành tinh bằng cách đâm vào nó]. New Scientist (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2021.
  24. ^ “DART's small satellite companion tests camera prior to Dimorphos impact” [Đồng hành vệ tinh nhỏ của DART sẽ kiểm tra máy ảnh trước khi tác động với Dimorphos]. NASA.gov (Thông cáo báo chí) (bằng tiếng Anh). Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ. Truy cập ngày 25 tháng 9 năm 2022.
  25. ^ Witze, Alexandra (19 tháng 11 năm 2021). “NASA spacecraft will slam into asteroid in first planetary-defence test” [Tàu vũ trụ của NASA sẽ đâm vào một tiểu hành tinh trong thử nghiệm bảo vệ hành tinh đầu tiên]. Nature (bằng tiếng Anh) (7887). tr. 17-18. doi:10.1038/d41586-021-03471-w. PMID 34799719. S2CID 244428237.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Dimorphos&oldid=71084609”