Tiếng Klingon

Tiếng Klingon
tlhIngan Hol 
Phát âm	/ˈt͡ɬɪ.ŋɑn xol/
Tổng số người nói	Khoảng 12 người sử dụng thông thạo
Thể loại (mục đích)	Ngôn ngữ được xây dựng ngôn ngữ nghệ thuật ngôn ngữ hư cấu Tiếng Klingon
Hệ chữ viết	Bảng chữ cái Latin, Bảng chữ cái Klingon
Thể loại (nguồn)	constructed languages  a priori languages
Địa vị chính thức
Quy định bởi	Marc Okrand
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2	tlh
ISO 639-3	tlh

Tiếng Klingon (tlhIngan Hol, phát âm: /ˈt͡ɬɪ.ŋɑn xol/) là một ngôn ngữ được xây dựng được nói bởi người Klingon (hư cấu) trong vũ trụ Star Trek.

Được mô tả năm 1984 trong cuốn Từ điển Klingon của Marc Okrand, Klingon được cố tình thiết kế cho giống "tiếng ngoài hành tinh". Âm thanh cơ bản cũng như một vài từ của ngôn ngữ này lần đầu được dùng bởi diễn viên James Doohan (vai "Scotty") trong Star Trek: The Motion Picture. Bộ phim ghi dấu lần đầu thứ tiếng này được phát trên màn ảnh. Trong những lần xuất hiện trước đó, người Klingon nói tiếng Anh. Sau đó Okrand đã phát triển thứ tiếng này thành một ngôn ngữ hoàn thiện.

Có rất ít người có khả năng nói chuyện bằng tiếng Klingon. Từ vựng của nó, chủ yếu xoay quanh các khái niệm của Star Trek-Klingon như tàu vũ trụ hoặc chiến tranh, đôi khi khiến ngôn ngữ này khó để sử dụng trong đời sống hằng ngày.

Lịch sử phát triển

Tiếng Klingon xuất hiện lần đầu tiên trong bộ phim Star Trek: The Motion Picture (1979), với một số từ được nhà thiết kế âm thanh James Doohan (người đóng vai Scotty) tạo ra. Tuy nhiên, hệ thống ngôn ngữ hoàn chỉnh chỉ được phát triển sau đó bởi Marc Okrand, một nhà ngôn ngữ học chuyên về ngôn ngữ người Mỹ bản địa. Okrand đã sáng tạo ra một ngữ pháp độc đáo cho tiếng Klingon, giúp nó có tính chân thực như một ngôn ngữ tự nhiên.

The Klingon Dictionary

Năm 1985, Okrand xuất bản The Klingon Dictionary, cuốn sách cung cấp quy tắc ngữ pháp và danh sách từ vựng chính thức đầu tiên của tiếng Klingon. Từ đó, ngôn ngữ này ngày càng phổ biến trong cộng đồng người hâm mộ Star Trek và đã được sử dụng trong nhiều bối cảnh khác nhau, bao gồm phim ảnh, sách và các trò chơi điện tử.

Đặc điểm

1. Ngữ âm và phát âm

Tiếng Klingon được thiết kế để nghe hung hãn và mạnh mẽ, phản ánh bản chất hiếu chiến của chủng tộc Klingon. Một số đặc điểm ngữ âm độc đáo bao gồm:

• Âm tắc họng và âm bật hơi: Âm Q trong Klingon phát âm gần giống như âm "kh" trong tiếng Việt nhưng mạnh hơn.
• Âm tắc thanh hầu': Xuất hiện trong một số từ như tlh hoặc 'a.

Ví dụ một số từ phổ biến:

• Qapla’ (kah-PLAH) – “Thành công!”
• nuqneH (nook-NEKH) – “Mày muốn gì?” (cách "chào hỏi" của Klingon)

2. Ngữ pháp và cấu trúc câu

Tiếng Klingon có cấu trúc câu độc đáo so với nhiều ngôn ngữ trên Trái Đất. Trật tự từ cơ bản của nó là Động từ – Chủ ngữ – Tân ngữ (VSO), khác với tiếng Anh hoặc tiếng Việt (Chủ ngữ – Động từ – Tân ngữ, SVO).

Bảng chữ cái Klingon

Ví dụ:

• Tiếng Anh: I see the ship.
• Tiếng Klingon: Duj vIlegh ("See I the ship.")

Ngôn ngữ này cũng có hệ thống hậu tố phức tạp để thể hiện nghĩa của từ thay vì sử dụng giới từ hoặc các từ liên kết như trong nhiều ngôn ngữ tự nhiên.

3. Chữ viết

Tiếng Klingon có một hệ thống chữ viết riêng được gọi là pIqaD, mặc dù trong thực tế, người học thường sử dụng chữ Latinh để ghi chép tiếng Klingon.

Văn hóa và tầm ảnh hưởng

The Klingon Hamlet

Mặc dù ban đầu chỉ là một ngôn ngữ hư cấu, tiếng Klingon đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ trong văn hóa đại chúng:

• Xuất hiện trong nhiều bộ phim, chương trình truyền hình và sách ngoài Star Trek.
• Có thể học trên Duolingo, nơi cung cấp một khóa học chính thức về tiếng Klingon.
• Có các bản dịch tác phẩm văn học kinh điển, bao gồm cả Hamlet và Kinh Thánh bằng tiếng Klingon.
• Có người nói trôi chảy, với một số cá nhân có thể sử dụng Klingon trong giao tiếp hàng ngày.

Một số sự kiện nổi bật liên quan đến tiếng Klingon:

• Năm 1992, một cặp vợ chồng đã nuôi dạy con mình bằng tiếng Klingon, mặc dù sau đó đứa trẻ không tiếp tục sử dụng ngôn ngữ này.
• Năm 2010, một nhóm người hâm mộ đã thực hiện một vở kịch Hamlet hoàn toàn bằng Klingon.

Một đoạn của The Hamlet Klingon (Màn 3, Cảnh 1: "Tồn tại hoặc không tồn tại...")

taH pagh taHbe'. DaH mu'tlheghvam vIqelnIS.

quv'a', yabDaq San vaQ cha, pu' je SIQDI'?

pagh, Seng bIQ'a'Hey SuvmeH nuHmey SuqDI',

'ej, Suvmo', rInmoHDI'? Hegh. Qong – Qong neH

Dịch sang Tiếng Anh :

To be, or not to be, that is the question:

Whether 'tis nobler in the mind to suffer / The slings and arrows of outrageous fortune,

Or to take arms against a sea of troubles,

And by opposing, end them? To die: to sleep.

Dịch sang Tiếng Việt :

"Ta tồn tại hay không tồn tại, đó là điều cần suy ngẫm.

Liệu có cao quý hơn khi chịu đựng những mũi tên của số phận tàn bạo,

Hay vươn tay chống lại biển khổ,

Và bằng cách chống lại, chấm dứt tất cả? Chết. Ngủ – chỉ ngủ thôi..."