Hoàng Phủ Ngọc Tường

Hoàng Phủ Ngọc Tường
Sinh	(1937-09-09)9 tháng 9 năm 1937 Huế, Trung Kỳ, Liên bang Đông Dương
Mất	24 tháng 7 năm 2023(2023-07-24) (85 tuổi) Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Quốc tịch	Việt Nam
Học vị	Cử nhân
Trường lớp	Đại học Sư phạm Sài Gòn Đại học Văn khoa Huế
Nghề nghiệp	Nhà văn
Phối ngẫu	Lâm Thị Mỹ Dạ
Giải thưởng	Giải thưởng Hồ Chí Minh

Hoàng Phủ Ngọc Tường (9 tháng 9 năm 1937 – 24 tháng 7 năm 2023) là một cố nhà văn người Việt Nam. Ông được biết đến là tác giả của tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông.

Cuộc đời

Ông sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937, tại thành phố Huế, song quê gốc của ông nằm ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.

Sau khi học hết bậc trung học ở Huế, năm 1960 ông tốt nghiệp khóa I ban Việt Hán, Đại học Sư phạm Sài Gòn. Năm 1964, Hoàng Phủ Ngọc Tường nhận bằng Cử nhân triết Đại học Văn khoa Huế. Từ năm 1960 đến năm 1966 ông dạy tại Trường Trung học phổ thông chuyên Quốc Học Huế. Từ năm 1966 đến 1975, Hoàng Phủ Ngọc Tường thoát ly gia đình để lên chiến khu, tham gia chiến tranh Việt Nam chống lại Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng hòa bằng hoạt động văn nghệ.

Năm 1978 ông được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Ông từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên-Huế, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.

Năm 2007, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, cùng đợt với vợ là nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ.

Cho đến những năm cuối đời, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường và vợ sống tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Năm 2019, một đoạn trích trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông đã được đưa vào đề thi môn Ngữ văn, Kỳ thi Trung học phổ thông Quốc gia.

Ông qua đời ngày 24 tháng 7 năm 2023 tại Thành phố Hồ Chí Minh, không lâu sau khi vợ ông - nữ nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ - qua đời.

Giải thưởng

• Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam, năm 1980.
• Tặng thưởng Văn học Ủy ban toàn quốc LH các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, 1999, 2008
• Giải A giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô Huế (1998-2003).
• Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, năm 2007..
• Giải thưởng văn học nghệ thuật Chế Lan Viên tỉnh Quảng Trị lần thứ nhất (2015)

Tác phẩm

Thể loại bút ký:

• Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971).
• Rất nhiều ánh lửa (1979, Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam 1980-1981)
• Ai đã đặt tên cho dòng sông, Nhà xuất bản Thuận Hóa, Huế (1984)
• Bản di chúc của cỏ lau (truyện ký, 1984)
• Hoa trái quanh tôi (1995)
• Huế - di tích và con người (1995)
• Ngọn núi ảo ảnh (2000)
• Trong mắt tôi (bút ký phê bình, 2001)
• Rượu hồng đào chưa uống đã say (truyện ký, 2001)
• Trịnh Công Sơn và cây đàn lya của hoàng tử bé (bút ký văn hóa, 2005)
• Miền cỏ thơm (2007)
• Ai đã đặt tên cho dòng sông. Tinh tuyển bút ký hay nhất, Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2010
• Lời tạ từ gửi từ một dòng sông (2011)

Thể loại thơ:

• Những dấu chân qua thành phố (1976)
• Người hái phù dung (1992)
• Dạ khúc

Thể loại nhàn đàm:

• Nhàn đàm, Nhà xuất bản Trẻ, 1997
• Người ham chơi, Nhà xuất bản Thuận Hóa, 1998
• Miền gái đẹp, Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2001 (Tặng thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam 2001)

Tuyển tập:

• Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường, 4 tập (Nhà xuất bản Trẻ, 2002)

Sự nghiệp văn chương

Nhận xét và đánh giá chung về sự nghiệp văn chương của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, sách Ngữ văn 12 có một đoạn viết:

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên về bút ký. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

Trích thêm ý kiến của người trong giới:

• Nhà văn Nguyễn Tuân:

Ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường có "rất nhiều ánh lửa".

• Nhà văn Nguyên Ngọc:

Trong một cuốn sách gần đây của anh, viết và in ngay giữa những ngày anh đang vật lộn với cơn bệnh nặng-chứng tỏ ở anh một đức tính dũng cảm và một nghị lực phi thường của một người lao động nghệ thuật-anh tự coi mình là "người ham chơi". Quả thật, anh là một người ham sống đến mê mải, sống và đi, đi để được sống, với đất nước, với nhân dân, với con người, đi say mê và say mê viết về họ...

• Nhà thơ Hoàng Cát:

Hoàng Phủ Ngọc Tường có một phong cách viết bút ký văn học của riêng mình. Thế mạnh của ông là tri thức văn học, triết học, lịch sử, địa lý sâu và rộng, gần như đụng đến vấn đề gì, ở thời điểm nào và ở đâu thì ông vẫn có thể tung hoành thoải mái ngòi bút được...

• Nhà thơ Ngô Minh:

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong số rất ít nhà văn viết bút ký nổi tiếng ở nước ta vài chục năm nay. Bút ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường hấp dẫn người đọc ở tấm lòng nhân văn sâu sắc, trí tuệ uyên bác và chất Huế thơ huyền hoặc, quyến rũ. Đó là những trang viết tài hoa, tài tử, tài tình...Thực ra, bút ký Hoàng Phủ Ngọc Tường chính là những áng thơ văn xuôi cuốn hút người đọc...thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường là vẻ đẹp của nỗi buồn hoài niệm, những day dứt triết học, từ sâu thẳm thời gian, sâu thẳm đất đai vọng lên trong tâm khảm người đọc. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo cho rằng thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường thấm đẫm "triết học về cái chết...thơ anh buồn mỗi nỗi buồn đứt ruột...Đấy là thơ của cõi âm"... Đó là một nhận xét xác đáng.

• Trên báo mạng Vnexpress:

Dường như trong suốt cuộc đời mình, Hoàng Phủ Ngọc Tường bị ám ảnh bởi hoa. Điều đó, dù cuộc đời lận đận những ngày tù cộng với những năm tháng bôn ba khắc nghiệt của chiến tranh vẫn không tước đoạt nổi của ông...Ông viết rất nhiều về hoa và đặc biệt, ông bị ám ảnh bởi sắc diện phù dung. .

Trích sáng tác

Có một buổi chiều nào như chiều xưa Anh về trên cát nóng Đường dài vành môi khát bỏng Em đến dịu dàng như một cơn mưa. ... Có buổi chiều nào người bỏ vui chơi Cho tôi chiếc hôn nồng cháy Nỗi đau bắt đầu từ đấy Ngọt ngào như trái nho tươi.

Có buổi chiều nào mộng mị vây quanh Nửa vành mi cong hờn dỗi Em xõa muộn sầu trên gối Rối bời như mớ tơ xanh. Có buổi chiều nào hình như chưa nguôi Vầng trăng sáng màu vĩnh viễn Em có lời thề dâng hiến Cho anh trọn một đời người. Có buổi chiều nào như chiều nay Căn phòng anh bóng tối dâng đầy Anh lặng thầm như là cái bóng Hoa tàn một mình em không hay. (trích Dạ Khúc)

Và một đoạn bút ký:

...Tôi có đi thăm mộ cụ Hoàng Diệu ở giữa cánh đồng Xuân Đài. Mộ không bề thế như tôi tưởng, còn quá nhỏ so với lăng mộ của những viên quan lớn vô tích sự trên triều đình Huế mà tôi vẫn thường thấy. Mộ là một nắm vôi khô nằm vùi giữa đồng cỏ voi, xa khu dân cư nên trong chiến tranh thoát khỏi bị xe Mỹ càn ủi.

Đúng một trăm năm sau ngày Hoàng Diệu tuẫn tiết, xã đã trùng tu lại nơi yên nghỉ của cụ, quy cách khiêm tốn như nó vốn thế. Tường lăng sơn trắng phơn phớt hồng nỗi lên màu lá xanh, bát ngát và trong sáng, đúng là giấc ngủ của người anh hùng.

Người sinh ra ở gò Nổi để chết dưới chân thành Hà Nội, xương thịt trở về với đất làng mà chính khí vang động sử sách,"trời cao bể rộng đất dày-núi Nùng sông Nhị chốn này làm ghi".

Trước mặt người ta đọc thấy cặp câu đối viếng của Tôn Thất Thuyết: "Nhất tử thành danh, tự cổ anh hùng phi sở nguyện/ Bình sinh trung nghĩa, đương niên đại cuộc khả vô tâm" (Lấy cái chết để thành tên tuổi, xưa nay người anh hùng đâu muốn thế/ Một thời trung nghĩa lòng không thể hổ thẹn khi nhìn đai cuộc ngày nay)...

Hồi nhỏ nhà nghèo, mẹ chăn tằm dệt lụa nuôi con ăn học. Hoàng Diệu lớn lên bằng tuổi trẻ gian khổ ở làng quê, buổi sáng sớm đi học chỉ súc miệng và nhịn đói, trưa về ăn một chén bắp nấu đậu, đến tối cả nhà chia mỗi người một bát cơm. Ngày nghe tin chồng tuẫn tiết, bà Hoàng Diệu đang cuốc cỏ lá de, ngất xỉu ngay trên bờ ruộng.

Làm quan Tổng đốc mà nhà còn nghèo đến thế, huống là nhà dân!...

Gia đình

• Vợ ông là nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ
• Hai con gái: Hoàng Dạ Thư, làm việc tại Nhà xuất bản Trẻ và Hoàng Dạ Thi (từng làm thơ, viết văn) hiện đang định cư tại Mỹ.

Xem thêm & liên kết ngoài

• Sự thật về 3 nhân vật bị kẻ thù gọi là "đồ tể khát máu" Báo Công An Nhân dân online về Hoàng Phủ Ngọc Tường và tin đồn Thảm sát Mậu Thân ở Huế.
• Hoàng Phủ Ngọc Tường và nỗi ám ảnh hoa phù dung Lưu trữ 2008-10-22 tại Wayback Machine trên website Vnexpress.
• Phỏng vấn Hoàng Phủ Ngọc Tường, 1981 về Trận Mậu Thân tại Huế.
• Bi kịch Hoàng Phủ Ngọc Tường