Chiến tranh Liên minh thứ Năm

Liên minh thứ năm
	Một phần của Chiến tranh Napoléon
	; Napoléon Bonaparte tại Wagram, tranh của Horace Vernet
Thời gian	10 tháng 4 – 14 tháng 10 năm 1809
Địa điểm	Trung Âu, Ý và Hà Lan
Kết quả	Pháp chiến thắng Hòa ước Schönbrunn; Napoléon kết hôn với Marie Louise; Liên minh Pháp-Áo;
Thay đổi; lãnh thổ	Đế chế Pháp sáp nhập Các tỉnh Illyria; Bavaria sáp nhập Tyrol và Salzburg; Tây Galicia bị sáp nhập vào Công quốc Warsaw; Đế quốc Nga sáp nhập Ternopil
Tham chiến
Áo Đế quốc Áo; Bản mẫu:Country data Tirol Dienstflagge (Variation).png Tyrol (nổi dậy chống Bavaria); Anh Quốc Đế quốc Anh; Tây Ban Nha; Hai Sicilie Sicilia; Sardegna Vương quốc Sardegna; Bản mẫu:Country data Flagge Herzogtum Braunschweig.svg Black Brunswickers;	Đế chế Pháp; Bản mẫu:Country data Flag of the Duchy of Warsaw.svg Công quốc Warsaw; [[\|]] Liên bang sông Rhine; Bavaria; Saxony; Württemberg; Westphalia; Vương quốc Ý; Vương quốc Napoli; Liên bang Thụy Sĩ; Holland
Chỉ huy và lãnh đạo
Archduke Charles Archduke John; Công tước Frederick William; Lord Chatham; Andreas Hofer	Napoléon I; Maximilian I; Hoàng tử Eugène; Józef Poniatowski; Frederick Augustus I
Lực lượng
340.000 người Áo,; 40.000 người Anh	275.000
Thương vong và tổn thất
100.000+	100.000+

Liên minh thứ năm chỉ gồm có Vương quốc Anh và Áo, chống lại Đế quốc Pháp cùng các đồng minh là Vương quốc Ý, Bayern, Sachsen, Hà Lan, Napoli, Liên bang sông Rhine, Công quốc Warszawa.

Cuộc chiến giữa 2 phe diễn ra ở Trung Âu, Hà Lan, Ý và chỉ kéo dài từ 14 tháng 4 tới 14 tháng 10 năm 1809.

Bối cảnh

Ngày 2.5.1808, dân Tây Ban Nha nổi dậy chống sự chiếm đóng của Đế quốc Pháp với sự hỗ trợ của Vương quốc Anh, và Bồ Đào Nha tiếp tục buôn bán với Vương quốc Anh, bất chấp lệnh phong tỏa lục địa (Blocus continental) của Pháp. Quân Pháp dưới quyền chỉ huy của tướng Pierre Dupont de l'Étang bị thua trận Bailén (1) (Tây Ban Nha) từ 18 tới 22.7.1808, khiến hoàng đế Napoléon Bonaparte phải chuyển quân sang Tây Ban Nha. Quân Pháp dễ dàng đánh bại quân Tây Ban Nha và quân Anh. Tuy nhiên cuộc kháng chiến của dân Tây Ban Nha tiếp tục kéo dài tới khi toàn thắng quân Pháp năm 1814, đuổi Joseph Bonaparte (anh của Napoléon Bonaparte) về nước và Fernando VII lên làm vua.

Nước Áo - lần trước không tham gia Liên minh thứ tư - nay thấy có cơ hội lấy lại quyền lực của mình sau khi bị thua trận Austerlitz (2) nên liên minh với Anh để chống Pháp.

Diễn tiến các trận chiến

Lúc đầu, Áo thắng vài trận vì quân Pháp dưới quyền chỉ huy của thống chế Davout ít và quá yếu. Áo cũng tấn công Công quốc Warszawa, nhưng bị quân Ba Lan đánh bại trong trận Raszyn (3) (Ba Lan) ngày 19.4.1809.

Napoléon chỉ huy quân Pháp phản công Áo và thắng vài trận nhỏ, tới trận Aspern-Essling (4) (Áo) từ 20 tới 22.5.1809 thì Napoléon bị thua chiến thuật. Tuy nhiên Đại quận công Karl chỉ huy quân Áo đã mắc sai lầm khi không truy kích quân Pháp. Sau đó Napoléon vây hãm Viên từ tháng 7 năm 1809 và chiến thắng quyết định trong trận Wagram (5) ngày 5 - 6.7.1809, buộc Áo phải xin đình chiến và ký Hòa ước Schönbrunn (6) ngày 14.10.1809.

Vương quốc Anh vẫn chống Pháp và có vài trận thắng trên biển. Trên lục địa châu Âu, Anh chỉ hỗ trợ cuộc chiến trên bán đảo Iberia và gửi một đoàn quân viễn chinh tới Walcheren gồm 40.000 người (7) (vùng Zeeland, Hà Lan) từ 30.7 tới 10.12.1809 để tấn công căn cứ hải quân Antwerpen của Pháp và để chia cắt lực lượng Pháp nhằm giúp Áo (mới thua trận Wagram), nhưng cuối cùng Anh phải rút lui.

Hậu quả của cuộc chiến

Khi ký Hòa ước Schönbrunn, Áo chịu nhiều thiệt thòi, phải nhường vùng Tyrol và Salsburg cho Vương quốc Bayern, một phần Ba Lan cho Công quốc Warszawa, vùng Trieste (Ý) và Dalmatia (nay thuộc Croatia) cho Pháp và phải bồi thường một số tiền lớn chiến phí cho Pháp.

Năm 1810, Đế quốc Pháp mở rộng tới mức tối đa. Ngoài Pháp, Napoléon cũng là vua Vương quốc Ý, người lãnh đạo Liên bang Thụy Sĩ, Liên bang sông Rhine, viên đại sứ của Napoléon điều khiển không chính thức Công quốc Warszawa (nay là Ba Lan). Các đồng minh của Napoléon là Vương quốc Tây Ban Nha (do người anh Joseph Bonaparte làm vua), Vương quốc Wesphalen (do em út Jérôme Bonaparte cai trị), Vương quốc Napoli (do em rể là thống chế Joachim Murat làm vua), Công quốc Lucca và Piombio (Ý) (do em rể Félix Baciocchi cai trị), cùng các nước cựu thù là Phổ và Áo. Cùng năm, Napoléon kết hôn với công chúa Áo Marie-Louise để liên minh lâu dài với Áo và để có con thừa kế, mà người vợ trước - Joséphine de Beauharnais - không có.

Các trận chiến giữa phe Pháp và Liên minh thứ năm

11 - 12.4.1809: trận hải chiến Basque Roads (île d'Aix, Pháp), Anh thắng Pháp
16.4.1809: trận Sacile (Ý), Áo thắng Pháp-Ý
19.4.1809: trận Teugen-Hausen (Bayern), Pháp thắng Áo
19.4.1809: trận Raszyn (Ba Lan), Ba Lan thắng Áo
19 - 23.4.1809: trận Ratisbon (Đức), Pháp thắng Áo
20.4.1809: trận Abensberg (Bayern), Pháp thắng Áo
21.4.1809: trận Landshut (Bayern), Pháp-Bayern-Württemberg thắng Áo
21 - 22.4.1809: trận Eckmühl (Bayern), Pháp thắng Áo
3.5.1809: trận Ebersberg (Áo), Pháp thắng Áo
7 - 8.5.1809: trận Piave (Ý), Pháp-Ý thắng Áo
21 - 22.5.1809: trận Aspern-Essling (Áo), Áo thắng Pháp
25.5 - 1.11.1809: trận Bergisel (Áo), Pháp-Bayern thắng quân Tyrol (Áo)
14.6.1809: trận Raab (Hungary), Pháp-Ý thắng Áo
5 - 6.7.1809: trận Wagram (Áo), Pháp thắng Áo
8.7.1809: trận Gefrees (Đức), Áo thắng Pháp-Wesphalen-Sachsen
10 - 11.7.1809: trận Znaïm (Cộng hòa Séc), bất phân thắng bại (Áo đề nghị đình chiến)
30.7 - 10.12.1809: Chiến dịch Walcheren (Hà Lan), Pháp-Hà Lan thắng Anh

Chú thích

(1) site du bicentenaire de la Bataille de Bailén
(2) Trận Austerlitz
(3) Bataille de Raszyn Wikipedia tiếng Pháp
(4) Battle of Aspern-Essling by David Johnson in Journal Military History, tháng 4 năm 2001
(5) Battle of Wagram 1809 - maps, order of battle, detailed account
(6) Traité de Schönbrunn Wikipedia tiếng Pháp
(7) The British Expeditionary Force to Walcheren: 1809

Xem thêm

Tham khảo

^ Chandler trg 673. Nước Áo điều khoảng 100.000 quân tiến đánh Ý, 40.000 phòng giữ Galicia, và 200.00 cùng 500 khẩu đại bác, tổ chức thành 6 tuyến cùng 2 quân đoàn dự bị, quanh khu vực thung lũng Danube cho chiến dịch chính.
^ The British Expeditionary Force to Walcheren: 1809 The Napoleon Series, Cập nhật ngày 5 tháng 9 năm 2006.
^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. trg 670.

[austriannumbers-1] Chandler trg 673. Nước Áo điều khoảng 100.000 quân tiến đánh Ý, 40.000 phòng giữ Galicia, và 200.00 cùng 500 khẩu đại bác, tổ chức thành 6 tuyến cùng 2 quân đoàn dự bị, quanh khu vực thung lũng Danube cho chiến dịch chính.

[british-2] The British Expeditionary Force to Walcheren: 1809 The Napoleon Series, Cập nhật ngày 5 tháng 9 năm 2006.

[frenchnumbers-3] David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. trg 670.

[1]

[2]

[3]