Chữ số Trung Quốc

Chữ số Trung Quốc là các chữ Hán để miêu tả số trong tiếng Trung Hoa. Ngày nay, những người dùng tiếng Trung Quốc hiểu ba hệ chữ số: hệ chữ số Hindu–Ả Rập phổ biến, cũng như hai hệ chữ số cổ của tiếng Trung Quốc. Hệ thống hoa mã (Tiếng Trung: 码花系统; bính âm:Mǎ huā xìtǒng) từ từ được thay bằng hệ chữ số Hindu–Ả Rập cho việc viết số. Hệ Trung Quốc vẫn được sử dụng và giống viết ra số từ. Có thể nhìn chữ số Trung Quốc là một phần của tiếng Trung Quốc, nhưng nó vẫn là hệ chữ số. Phần nhiều người ở Trung Quốc sử dụng chữ số Hindu–Ả Rập ngày nay.

Chữ hoa mã là kiểu duy nhất còn lại của hệ thống gậy toán thuật (counting rods hay rod numeral) và ngày nay chỉ được dùng ở những chợ Trung Quốc (Ví dụ ở Hồng Kông). Hệ chữ số vẫn được sử dụng khi viết tên đầy đủ của số, ví dụ trong séc; tại vì các chữ này phức tạp hơn, nó khó bị giả mạo.

Bảng chữ số Trung Quốc

Có 10 chữ tiêu biểu cho các số từ 0 đến 9, và những chữ kia tiêu biểu cho số lớn hơn, như là chục, trăm, ngàn, v.v. Có hai bộ chữ số Trung Quốc: một thường dùng, và một để dùng trong việc buôn bán và tài chính, gọi là đại tả (phồn thể: 大寫; giản thể: 大写). Cái thứ hai được sử dụng tại vì các chữ số thường rất đơn giản về hình học, nên không thể chống giả mạo dùng các chữ đó như có thể dùng số từ trong tiếng Việt.

Bính âm	Buôn bán	Thường dùng	Hán Việt	Giá trị	Ghi chú
líng	零	〇	linh	0	〇 là "ăn theo" số 0 của chữ số Ả rập, trước kia nó không tồn tại trong bộ chữ Hán. 零 (linh) nghĩa gốc là "lẻ". 〇 là một cách để biểu thị số 0 không chính thức, nhưng chữ 零 thì thường được dùng nhiều hơn, đặc biệt là trong trường học. Ví dụ: 一零二: Nhất linh nhị nghĩa là Một trăm linh (lẻ) hai (102).
yī	壹	一	nhất	1	Cũng là 弌 (C) 么(P) hoặc 幺(G) yāo khi dùng để ghi số điện thoại.
èr	貳/贰	二	nhị	2	Cũng là 弍 (C) Cũng là 兩(P) hay 两(G) liǎng (Hán-Việt: "lưỡng") khi dùng cho số đếm.
sān	叄/叁	三	tam	3	Cũng như 弎 (C) Cũng như 參(P) hoặc 参(G) sān.
sì	肆	四	tứ	4
wǔ	伍	五	ngũ	5
liù	陸/陆	六	lục	6
qī	柒	七	thất	7
bā	捌	八	bát	8
jiǔ	玖	九	cửu	9

shí	拾	十	thập	10	Cũng có một ít người sử dụng chữ 什. Nó không được chấp nhận vì dễ nhầm lẫn với 伍.
niàn	念/貳拾	廿/卄	niệm	20	卄 hiếm khi được sử dụng. Cả hai đều được dùng trên lịch (nhưng 二十 được dùng nhiều hơn).
sà	叄拾	卅	tạp	30	卅 hiếm khi được dùng 三十 thường được sử dụng trên lịch.
xì	肆拾	卌	tấp	40	卌 hiếm khi được sử dụng (四十 được dùng).
bǎi	佰	百	bách	100
qiān	仟	千	thiên	1.000
wàn	萬	萬/万	vạn	10⁴

yì	億	億/亿	ức	10⁸	Cũng được sử dụng như giá trị 10⁵
zhào	兆		triệu	10¹²	Cách sử dụng nó bị nghi ngờ, đang được thảo luận.
jīng	京		kinh	10¹⁶	Cũng được sử dụng như các giá trị 10⁶, 10¹⁶. Cũng là chữ 經(P) hoặc 经(G) jīng.
gāi	垓		cai	10²⁰	Cũng được sử dụng như các giá trị 10⁸, 10³², 10⁶⁴
zǐ	秭		tỉ	10²⁴	Cũng được sử dụng như các giá trị 10⁹, 10⁴⁰, 10¹²⁸. Cũng như 杼 zhù. 佑 hữu (G) hoặc 尧 nghiêu (P)
ráng	穰		nhưỡng	10²⁸	Cũng được sử dụng như các giá trị 10¹⁰, 10⁴⁸, 10²⁵⁶. Cũng như 壤 nhưỡng.
gōu	溝(P) / 沟(G)		câu	10³²	Cũng được sử dụng như các giá trị 10¹¹, 10⁵⁶, 10⁵¹².
jiàn	澗(P) / 涧(G)		giản	10³⁶	Cũng được sử dụng như các giá trị 10¹², 10⁶⁴, 10¹⁰²⁴.
zhèng	正		chính	10⁴⁰	Cũng được sử dụng như các giá trị 10¹³, 10⁷², 10²⁰⁴⁸.
zài	載 / 载		tải	10⁴⁴	Cũng được sử dụng như các giá trị 10¹⁴, 10⁸⁰, 10⁴⁰⁹⁶.
jí	極 / 极		cực	10⁴⁸
hénghéshā	恒河沙		Hằng hà sa	10⁵²	Có nghĩa là "Cát của sông Hằng", có thể gọi là "Hằng hà sa số" và xuất hiện trong kinh Phật; được dùng để chỉ số hạt cát của sông Hằng (kinh Phật) và để chỉ "vô số" (thường dùng ngoài đời).
āsēngqí	阿僧祇		a tăng kỳ	10⁵⁶	Phiên âm gốc từ tiếng Phạn: असंख्येय asaṃkhyeya
nàyóutā	那由他		na do tha	10⁶⁰	Phiên âm gốc từ tiếng Phạn: नयुतः nayutaḥ
bùkěsīyì	不可思議		bất khả tư nghị	10⁶⁴	Thường được dịch thành "không thể đo lường được" (cùng nghĩa: "bất khả trắc lượng") hoặc "không thể tưởng tượng được".
wúliàngdàshù	無量大數		vô lượng đại số	10⁶⁸	Tương tự như "số dương/âm vô cực" trong tiếng Việt

Tham khảo