Ngũ Nhãn

Five Eyes Liên minh Ngũ Nhãn
Tên bản ngữ Five Eyes Liên minh Ngũ Nhãn
Thành phố lớn nhất	Đại Luân Đôn
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Anh (trên thực tế)
Kiểu	Đồng minh tình báo
Lịch sử
Thành lập
• Hiến chương Đại Tây Dương	ngày 14 tháng 8 năm 1941
• Hiệp định BRUSA năm 1943	ngày 17 tháng 5 năm 1943
Nước thành viên	Úc Canada New Zealand Anh Quốc Hoa Kỳ Bắc Ireland
Địa lý
Diện tích
• Tổng diện tích	28.023.173 km2 (thứ nhất) 10.819.808 mi2
• Mặt nước (%)	5,86
Dân số
• Ước lượng 2020	464.746.412 (hạng thứ 3)
• Mật độ	16/km2 41,4/mi2
Kinh tế
GDP  (PPP)	Ước lượng 2020
• Tổng số	26.536 ngàn tỉ đô-la Mĩ (hạng thứ 2)
• Bình quân đầu người	57.097 đô-la Mĩ (hạng thứ 13)
GDP  (danh nghĩa)	Ước lượng 2020
• Tổng số	27.494 ngàn tỉ đô-la Mĩ (hạng thứ nhất)
• Bình quân đầu người	59.159 ngàn tỉ đô-la Mĩ (hạng thứ 10)
Đơn vị tiền tệ	Đô la Úc Đô la Canada Đô la New Zealand Bảng Anh Đô la Mỹ
Thông tin khác
Gini? (2017)	35,6 trung bình
HDI? (2019)	0,924 rất cao
Tên miền Internet	.au, .ca, .nz, .uk, .us, .ie

Five Eyes (viết tắt FVEY), còn gọi là Liên minh Ngũ Nhãn, chỉ "UKUSA" - tổ chức thám thính giám sát nhiều quốc gia có từ sau Đại chiến thế giới lần thứ hai do nhiều khoản thoả thuận bí mật giữa Anh Quốc và Hoa Kỳ mà sản sinh nên. Cơ quan tình báo Five Eyes do năm nước Hoa Kỳ, Anh Quốc, Liên bang Úc, Canada, New Zealand và Ireland hợp thành. Nội bộ liên minh gián điệp tình báo do 5 năm nước này hợp thành thực hiện liên lạc và thông hiểu lẫn nhau tin tức tình báo, cùng nhau chia sẻ dữ liệu thương mại được lấy cắp giữa ban ngành chính phủ và công ti doanh nghiệp ở các quốc gia này. Lịch sử của Liên minh Ngũ Nhãn có thể đi ngược dòng đến khoảng thời gian Đại chiến thế giới lần thứ hai nổ ra, chính là Hiến chương Đại Tây Dương do nước đồng minh công bố. Khoảng thời gian Chiến tranh Lạnh, hệ thống giám sát ECHELON có trước nhất là do Liên minh Ngũ Nhãn mở rộng, dùng để phản gián Liên Xô và các nhà nước cộng sản.

Giới thiệu giản lược

Five Eyes là liên minh tình báo do năm nước thuộc vòng văn hoá tiếng Anh hợp thành, tiền thân là UKUSA - tổ chức thám thính giám sát nhiều quốc gia có từ sau Đại chiến thế giới lần thứ hai do nhiều khoản thoả thuận bí mật giữa Anh Quốc và Hoa Kỳ mà sản sinh nên. Năm 1946, để cùng nhau đối kháng Tổ chức Hiệp ước Vác-sa lấy Liên Xô làm nước cầm đầu, hai nước Anh - Mĩ kí kết Hiệp định Anh - Mĩ (UKUSA Agreement), thành viên về sau mở rộng cho đến bao gồm ba lãnh thổ tự trị của Anh Quốc, Canada, Úc và New Zealand. Năm 1948, Anh Quốc và các nước Hoa Kỳ, Canada, Úc, New Zealand đã cùng nhau kí kết thoả thuận mạng lưới gián điệp điện tử, nhằm mục đích tiến hành chia sẻ tình báo giữa liên minh năm nước nói tiếng Anh này và liên hợp ngăn chặn tình báo nước thù địch. Tổng bộ Thông tin Chính phủ Anh Quốc (GCHQ) và Cục An ninh quốc gia Hoa Kỳ (NSA) liên hợp nắm giữ quyền điều khiển, đem hệ thống này đặt tên là UKUSA lấy từ tên nước viết tắt của hai nước Anh - Mĩ, biệt hiệu cơ mật mức cao của nó là ECHELON.

Lịch sử

Thời kì đầu Đại chiến thế giới lần thứ hai, hợp tác thông tin tình báo gần như không tồn tại giữa các quân đội đồng minh, để thay đổi cục diện chiến đấu đơn độc, hai nước hoàn thành thoả thuận vào tháng 3 năm 1941, suy xét thiết lập chính thức quan hệ hợp tác tình báo. Sau "sự kiện Trân Châu Cảng", vấn đề cấp bách nhất Hoa Kỳ muốn giải quyết là phá giải mật mã thông tin của Hải quân Đế quốc Đại Nhật Bản. Để làm điều đó, Cục Tình báo Quân sự Hoa Kỳ sai người đi đến Bletchley Park ở Anh Quốc vào tháng 4 năm 1943, học tập kinh nghiệm và kĩ thuật phá giải máy mật mã Enigma từ nhân viên mật mã Anh Quốc. Một tháng sau, hai phía kí kết thoả thuận, thiết lập cơ chế cùng nhau chia sẻ tình báo và giao lưu nhân viên, để cùng nhau ứng biến sự uy hiếp của Hải quân Đế quốc Đại Nhật Bản và Hải quân Đức Quốc xã.

Sau khi chiến tranh kết thúc, hai phía Anh - Mĩ phá giải thành công mật mã Nhật Bản và Đức quyết định vẫn tiếp tục tiến hành hợp tác. Ngày 5 tháng 3 năm 1946, người đứng đầu cơ quan tình báo hai nước đã kí tên gia hạn thoả thuận năm 1943, xác định cùng nhau sưu tập và chia sẻ thông tin tình báo có liên quan đến Liên Xô và các nước Vác-sa khác, đã mở ra con đường cho "nước đồng minh đáng tin cậy" của hai nước.

Lúc kí kết thoả thuận, Anh Quốc tăng thêm các quy định đặc biệt trong điều khoản, Hoa Kỳ không được phép chia sẻ tình báo với các nước thuộc Thịnh vượng chung Anh trừ Canada ra.

Hai nước Anh - Mĩ mỗi năm đều cần triệu tập mở họp hội nghị thượng đỉnh thông tin tình báo, thương thảo tỉ lệ và nội dung chia sẻ tình báo. Để tăng thêm trọng lượng "ra giá trả giá", bắt đầu vào năm 1948 Anh Quốc mời các nước thuộc Thịnh vượng chung Anh như Canada và Úc đến tham dự hội nghị. Cuối cùng, ba nước thuộc Thịnh vượng chung Anh như Canada, Úc và New Zealand là chân kiềng trợ uy của Anh Quốc đều bị thu hút vào hiệp định tình báo Anh - Mĩ, liên minh tình báo Five Eyes chính thức thành lập.

Nguồn gốc tên gọi

Mỗi nước tình báo liên minh không chỉ có ghi rõ cấp bậc bí mật, mà còn ghi rõ nước nào có sẵn quyền hạn đọc xem. Ví dụ, một phần tin tình báo mà người nước Canada có thể đọc xem sẽ được đóng dấu màu đỏ "tuyệt mật - chỉ có trong phạm vi mắt Canada"; song, một phần tin tình báo mà năm nước đều có thể đọc xem thì sẽ ghi rõ câu chữ "bí mật - Úc, Canada, New Zealand, Anh và Mĩ tất cả đều được". Ở chỗ này, "mắt" chính là danh từ thay thế của quốc gia. Vì qua lại lẫn nhau, nhân viên tình báo mở đầu sử dụng "Ngũ Nhãn" (nghĩa đen là năm con mắt) danh từ ngắn gọn trong lúc giao lưu kín đáo, mà không phải là "Liên minh tình báo Úc, Canada, New Zealand, Anh và Mĩ" vừa dài vừa không xuôi miệng.

Tính bảo mật

Căn cứ điều ước song phương, hiệp định tình báo này chỉ là một thứ "văn kiện thoả thuận công việc" giữa các đối tác tình báo, có thể hiệu lực ngay mà không cần thiết được sự cho phép của chính phủ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân mọi bí mật của hiệp định ấy đã được giữ gìn hơn nửa thế kỉ. Vào niên đại 50 thế kỉ XX, Úc không có thông báo chính phủ lúc gia nhập Liên minh Ngũ Nhãn, thủ tướng Úc không biết gì cả sắp gần 20 năm, mãi đến năm 1973 mới biết rằng ban ngành tình báo lại có một hiệp định kiểu như này với các nước như Anh, Mĩ, v.v

Cơ quan

Bởi vì thông tin tình báo có thể lấy được thông qua nhiều loại kênh, do đó hiện tại nhân viên tình báo hoàn toàn không hài lòng về loại tình báo tín hiệu (SIGINT), ngoài ra vẫn có loại tình báo quân sự và tình báo nhân lực, biểu đồ bên dưới biểu thị cơ quan tình báo mỗi nước và phương thức tình báo tương ứng.

Nước	Cơ quan	Viết tắt	Vai trò
Úc	Cục Tình báo bí mật Australia（tiếng Anh：-{Australian Secret Intelligence Service}-）	ASIS	Tình báo nhân lực
	Cục Tín hiệu Australia（tiếng Anh：-{Australian Signals Directorate}-）	ASD	Tình báo tín hiệu
	Tổ chức Tình báo an ninh Australia	ASIO	Tình báo an ninh
	Tổ chức Tình báo không gian địa lí Australia（tiếng Anh：-{Australian Geospatial-Intelligence Organisation}-）	AGO	Tình báo địa lí
	Tổ chức Tình báo quốc phòng（tiếng Anh：-{Defence Intelligence Organisation}-）	DIO	Tình báo quân sự
Canada	Bộ tư lệnh Tình báo lực lượng vũ trang Canada（tiếng Anh：-{Chief of Defence Intelligence (Canada)}-）	CDI	Tình báo quân sự
	Cơ quan An ninh thông tin（tiếng Anh：-{Communications Security Establishment}-）	CSE	Tình báo tín hiệu
	Cục Tình báo an ninh Canada	CSIS	Tình báo nhân lực
New Zealand	Cục An ninh Tình báo quốc phòng	DDIS	Tình báo quân sự
	Cục An ninh tin tức chính phủ（tiếng Anh：-{Government Communications Security Bureau}-）	GCSB	Tình báo tín hiệu
	Cục Tình báo an ninh New Zealand	NZSIS	Tình báo nhân lực
Vương quốc Anh	Cục Tình báo quốc phòng Anh Quốc（tiếng Anh：-{Defence Intelligence}-）	DI	Tình báo quân sự
	Tổng bộ Thông tin chính phủ	GCHQ	Tình báo tín hiệu
	Cục An ninh Anh Quốc	MI5	Tình báo an ninh
	Cục Tình báo bí mật	MI6	Tình báo nhân lực
Hoa Kỳ	Cục Tình báo Trung ương Hoa Kỳ	CIA	Tình báo nhân lực
	Cục Tình báo quốc phòng Hoa Kỳ	DIA	Tình báo quân sự
	Cục Điều tra Liên bang	FBI	Tình báo an ninh
	Cục Tình báo an ninh không gian địa lí Quốc gia Hoa Kỳ	NGA	Tình báo địa lí
	Cục An ninh Quốc gia Hoa Kỳ	NSA	Tình báo tín hiệu

Xem thêm

• Người Anglo-Saxon
• Vòng văn hoá tiếng Anh
• Hiệp định UKUSA
• Hiệp ước Bảo đảm an ninh Thái Bình Dương
• AUKUS