Tứ trụ
Tứ trụ là thuật ngữ không chính thức được sử dụng để chỉ bốn vị trí cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam, gồm: Tổng Bí thư Đảng Cộng sản, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Quốc hội. Một cách chính thống hơn, bốn vị trí này được gọi là Lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước.[1]
Nguyên gốc của thuật ngữ này xuất phát từ thời kỳ quân chủ tại Việt Nam, dùng để chỉ bốn vị quan "trụ cột" của triều đình, được sử dụng phổ biến dưới thời nhà Đinh và nhà Nguyễn.
Hiện nay, thuật ngữ Tứ trụ hiện nay chủ yếu được dư luận, một số cơ quan báo chí, tổ chức truyền thông, các nhà phân tích độc lập cũng như các tiếng nói không chính thống ở Việt Nam sử dụng.[2][3][4][5][6]
Nguyên gốc[sửa | sửa mã nguồn]
Thời nhà Đinh[sửa | sửa mã nguồn]
Tứ trụ triều Đinh là 4 vị tướng của vua là Tể tướng Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền, Thượng thư Trịnh Tú, Thái sư Lưu Cơ. Bốn vị này là những vị quan trong triều nhà Đinh được hậu thế tôn vinh là tứ trụ triều đình. Trong quần thể di sản thế giới Tràng An hiện nay có đền Tứ Trụ thờ 4 vị đại quan nói trên. Tại đền Vua Đinh Tiên Hoàng ở quần thể di tích Cố đô Hoa Lư (Ninh Bình) cũng có tòa thiêu hương thờ Tứ trụ triều đình.
Sau khi dẹp xong loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư. Sử chép rằng Vua phong cho Nguyễn Bặc là Định Quốc công, Đinh Điền là Ngoại giáp, Lê Hoàn làm Thập đạo Tướng quân, Lưu Cơ làm Đô hộ Phủ Sĩ sư, Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt Đại sư, Trương Ma Ni làm Tăng lục, Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được làm Sùng chân Uy nghi và phong cho con là Đinh Liễn là Nam Việt vương. Danh xưng Tứ trụ triều Đinh là do đời sau tôn vinh.
Thời Nguyễn[sửa | sửa mã nguồn]
Dưới thời Nguyễn, tứ trụ triều đình còn được hiểu là Tứ trụ Đại học sĩ là 4 chức quan Đại học sĩ cao cấp thời quân chủ Việt Nam:
- Cần Chánh điện Đại học sĩ
- Văn Minh điện Đại học sĩ
- Võ Hiển điện Đại học sĩ
- Đông Các Đại học sĩ
Bốn vị quan này đều hàm Chính nhất phẩm, cao hơn cả Thượng thư (hàm Chính nhị phẩm, tương đương Bộ trưởng thời nay) và Tổng đốc. Bình thường, vua chọn 4 viên quan cao cấp này để làm cố vấn và là thành viên Viện Cơ mật [cần dẫn nguồn]. Khi có biến, 4 viên quan đó ("Tứ trụ triều đình") mặc nhiên trở thành Phụ chính Đại thần và lập ra Hội đồng Phụ chính [cần dẫn nguồn]. Hội đồng Phụ chính là tổ chức cao cấp trong triều đình phong kiến [cần dẫn nguồn], chỉ hình thành khi vua vắng mặt hoặc còn nhỏ tuổi, để điều hành công việc đất nước. Giúp việc cho 4 Đại học sĩ này là Hiệp biện Đại học sĩ.
Hiện đại[sửa | sửa mã nguồn]
Giới thiệu chung[sửa | sửa mã nguồn]
Việt Nam là một nhà nước đơn đảng và Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng phái chính trị hợp pháp duy nhất cầm quyền ở Việt Nam. Do đó, việc bầu cử hay bổ nhiệm các lãnh đạo đảng và nhà nước chủ yếu do Ban Chấp hành Trung ương Đảng, mà đứng đầu là Bộ Chính trị quyết định. Thông thường, Trung ương Đảng sẽ giới thiệu, đề cử một thành viên để tham gia tranh cử và trong gần như tất cả trường hợp, Quốc hội sẽ chuẩn thuận vị trí đó.[7]
Theo điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, cứ năm năm một lần, Đại hội Đảng sẽ được tổ chức. Đây là cơ quan sẽ bầu ra Bộ Chính trị và Tổng Bí thư. Sau đó, các vị trí Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ hay Chủ tịch Quốc hội sẽ lần lượt được Trung ương Đảng giới thiệu và kiện toàn ở một phiên họp Quốc hội.[8]
Ngoài ra, khác với các nước đơn đảng khác như Trung Quốc, Lào, Cuba hay Triều Tiên, Việt Nam nhấn mạnh vai trò của các "lãnh đạo tập thể". Do đó, theo thông lệ, bốn vị trí trong "Tứ trụ" sẽ do bốn cá nhân khác nhau đảm nhiệm và họ, cùng với Bộ Chính trị, sẽ đưa ra các quyết định chung về các vấn đề của đất nước.[9]
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Ở giai đoạn tiền chiến tranh, cơ chế "Tứ trụ" chưa thực sự hình thành và thể hiện rõ. Trong giai đoạn này, vị trí quyền lực nhất trong Đảng là Chủ tịch Đảng, sau đó mới đến Tổng Bí thư. Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, vị trí Chủ tịch Đảng bị bãi bỏ và Tổng Bí thư trở thành vị trí quyền lực nhất của hệ thống chính trị. Các vị trí còn lại hoặc là không nắm thực quyền hoặc là không tham gia Bộ Chính trị.
Cơ chế "Tứ trụ" chỉ thực sự thành hình sau Đổi Mới, khi cả bốn vị trí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Quốc hội đều tham gia Bộ Chính trị, trở thành các nhân vật nắm thực quyền cao nhất trong Đảng Cộng sản Việt Nam.
Việc lựa chọn Tứ trụ của Việt Nam theo truyền thống dựa trên sự cân bằng vùng miền giữa miền Bắc, miền Trung và miền Nam, với vị trí Tổng Bí thư quyền lực nhất gần như luôn do người miền Bắc nắm giữ. Ở Việt Nam, chỉ có Tứ trụ mới được sử dụng máy bay hành chính khi công du nước ngoài.
Tổng Bí thư kiêm Chủ tịch nước[sửa | sửa mã nguồn]
Khác với các nước đơn đảng còn lại đều giao hai vị trí đứng đầu Đảng và đứng đầu Nhà nước cho cùng một người, tại Việt Nam, hai vị trí Tổng Bí thư và Chủ tịch nước gần như luôn do hai cá nhân khác nhau nắm giữ. Đây là một trong những đặc điểm chính của hệ thống lãnh đạo tập thể trong Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm ngăn chặn chế độ độc tài cũng như duy trì sự lãnh đạo dựa trên đồng thuận.
Tuy nhiên, vẫn có một số thời điểm mà người đứng đầu Đảng và Nhà nước do cùng một người nắm giữ:
| STT | Chân dung | Họ tên
(Sinh–Mất) |
Nhiệm kỳ kiêm nhiệm | Nhiệm kỳ đứng đầu Đảng | Nhiệm kỳ đứng đầu Nhà nước | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Chức vụ Đảng | Nhiệm kỳ | Chức vụ Nhà nước | Nhiệm kỳ | ||||
| 1 |  |
Hồ Chí Minh
(1890–1969) |
19/2/1951 – 2/9/1969 | Chủ tịch Đảng[10] | 19/2/1951 – 02/9/1969 | Chủ tịch nước | 2/9/1945 – 2/9/1969 |
| 2 |  |
Trường Chinh
(1907–1988) |
14/7/1986 – 18/2/1986 | Tổng Bí thư[11] | 9/1/1940 – 5/10/1956 | Chủ tịch Hội đồng Nhà nước | 4/7/1981 – 18/6/1987 |
| 14/7/1986 – 18/12/1986 | |||||||
| 3 |  |
Nguyễn Phú Trọng
(1944–) |
23/10/2018 – 5/4/2021 | Tổng Bí thư | 19/1/2011 – nay | Chủ tịch nước[12] | 23/10/2018 – 5/4/2021 |
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ “Kết luận số 35-KL/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về danh mục chức danh, chức vụ lãnh đạo và tương đương của hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở”. Tư liệu - Văn kiện. Đảng Cộng sản Việt Nam. 5 tháng 5 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2022.
- ^ “Ai sẽ vào 'tứ trụ' ở Đại hội XIII và bước tiếp của 'Đốt lò'”. BBC Tiếng Việt. 22 tháng 1 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
- ^ “Dự báo Đại hội XIII: Vượng nắm Tổng bí thư; Trọng tiếp tục Chủ tịch nước”. VOA Tiếng Việt. 8 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
- ^ “Việt Nam sẽ lựa chọn "Tứ Trụ" tại Đại hội 13 sắp tới như thế nào?”. Đài Á Châu Tự Do. 20 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
- ^ Hai Hong Nguyen (9 tháng 1 năm 2020). “Vietnam prepares for 'four pillars' elections”. Asia Times. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
- ^ David Hutt (14 tháng 9 năm 2020). “Three-Horse Race for Vietnam's Next Communist Party Chief”. The Dilplomat. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
In the early 1990s, a "four pillar" system was accepted so that the top four political offices – Party General Secretary, State President, Prime Minister and National Assembly chairperson – were occupied by different people. The idea was to prevent dictatorial rule and preserve consensus-based leadership – what the Party calls "democratic centralism."
- ^ “Trung ương giới thiệu nhân sự để bầu Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội và bầu bổ sung 4 Uỷ viên Bộ Chính trị”.
- ^ “Bầu Tổng bí thư, Bộ Chính trị theo quy trình nào?”.
- ^ “Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách”.
- ^ Ngoài ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn kiêm nhiệm vị trí Tổng Bí thư từ 5 tháng 10, 1956 sau khi Trường Chinh từ chức đến 10 tháng 9 năm 1960 khi Lê Duẩn được chọn để kế nhiệm vai trò Tổng Bí thư của ông.
- ^ Trường Chinh được bầu làm Tổng Bí thư sau khi Lê Duẩn qua đời khi ông đang đương nhiệm Chủ tịch Hội đồng Nhà nước.
- ^ Nguyễn Phú Trọng được bầu làm Chủ tịch nước sau khi Trần Đại Quang qua đời khi ông đang đương nhiệm Tổng Bí thư. Đến ngày 5 tháng 4 năm 2021, ông được miễn nhiệm chức danh Chủ tịch nước nhưng vẫn giữ vai trò Tổng Bí thư đến nay.